Son zamanlarda ftalat kelimesini çok fazla duymaya başlamış olabilirsiniz. Ftalatlar, birçok üründe bulunan ve sağlığa zararlı olabilecek kimyasallardır. Bu yazıda ftalatların ne olduğuna, nerede bulunduklarına, neden bir sorun olduklarına ve günlük yaşamda onlardan nasıl kaçınabileceğinize değineceğiz.
Ftalat nedir? Ftalat hangi ürünlerde bulunur? Ftalatın zararları nelerdir? Ftalatlardan nasıl korunuruz?
Gelin bu soruların cevaplarına birlikte bakalım!
Ftalat Nedir?
İlk olarak 1920’lerde kullanılmaya başlanan ftalat, yumuşak plastiklerin üretimi ve plastiğe esnekliği kazandırmak için kullanılmaya başlandı. Bunlar, plastikleri ve polivinil klorür (PVC) gibi malzemeleri daha yumuşak ve daha esnek hale getirmeye yardımcı olan "plastikleştirici" adı verilen bir katkı maddesidir. Ne yazık ki ftalatlar, ucuz olduklarından dolayı çevremizde plastiklerden çok daha yaygındır. Ftalatlar ayrıca koku bileşenlerinde, ucuz jelleştirici ajanlarda ve vücudumuza sürülen ürünlerde bulunabilmektedir (1).
Ftalatlar Zararlı Mı?
Telaffuzu zor olan bu içerik hakkında, insan ve hayvan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini gösteren çok sayıda çalışma ortaya çıktı. Ftalatlar endokrin bozuculardır, yani hormon dengemize müdahale ederler. Bu nedenle ftalatlar, düşük sperm sayısı, düşük testosteron, sperm hasarı, genital kusurlar ve erken ergenlik ile ilişkilendirilmiştir (2).
Ftalatlar ayrıca, açlık kan şekeri, insülin ve HBA1C gibi belirteçlere dayalı olarak bozulmuş glikoz kontrolüne ve “insülin direncine” neden olan metabolik sendromla da bağlantılıdır (3).
İnsülin direnci en sık tip-2 diyabet ile ilişkilendirilse de, diyabet öncesi, kanser, obezite, kardiyovasküler hastalık ve sistemik inflamasyona da katkıda bulunabilir. Çalışmalar, ftalatları otoimmünite, astım, obezite ve alzheimer gibi nörodejeneratif koşullar ve doğuştan gelen engeller gibi sağlık koşullarıyla ilişkilendirmeye devam ediyor (4).
Ftalatlar anneden bebeğe plasenta yoluyla utero ve emzirme yoluyla geçtiği için doğum ve gelişimsel kusurlara yol açabilirler. Kadınlar, ftalat maruziyetinden kaçınmak için hamilelik ve emzirme döneminde diyetlerine ve kişisel bakım ürünlerine özellikle dikkat etmelidir. Ftalatlı ürünleri, özellikle de gıda veya su ile temas edenleri çıkarmak, vücuttaki ftalat seviyelerini düşürmede büyük önem taşır.
Günlük Kullanılan Ürünlerde Ftalatlar
Ürünlerde ftalatların nasıl ve neden bu kadar yaygın olduğunu bilmek, onlardan kaçınmak için çok önemlidir. Ftalatların esas olarak plastik su şişelerinde bulunduğunu düşünüyorsanız, yanılıyorsunuz. Plastik su şişeleri yapbozun sadece küçük bir parçasıdır. Ve okumak üzere olduğunuz ftalatların listesi uzun olsa da bunlara maruz kalmayı azaltmak sizin elinizde!
Plastikler
Plastik varlığı göz önüne alındığında, ftalatlar gıda depolamada yaygındır. Su şişelerinin yanı sıra bunları plastik kaplarda, plastik ambalajlarda da bulabilirsiniz ve bunlar da yemeğinize geçebilmektedir. Bu kaplar ısıtıldığında veya soğutulduğunda, ftalatlar yemeğinize ve suyunuza daha da fazla sızar.
Yiyecek ve Su
Ftalatlar doğrudan yiyeceklerde de bulunabilmektedir. Ambalajda bulundukları ve pestisit olarak kullanılan bir bileşen oldukları için ftalatlar, pestisit içeren yem tüketen et, süt ürünleri, balık ve kümes hayvanları gibi ürünlere ve hayvansal ürünlere girebilmektedir. Son testler, bazı bebek mamalarında ve formüllerinde yüksek miktarlarda ftalat olduğunu göstermiştir. Yaşadığınız yere bağlı olarak, musluk suyunuzdaki ftalat seviyeleri de çok yüksek olabilmektedir.
Ev Eşyaları
Ftalatların kullanımı doğrudan ağızdan alımla sınırlı değildir. Plastik çizmelerde, oyuncaklarda, yağmurluklarda, şişme yataklarda ve tıbbi cihazlarda bulunabilen ftalatlar cilt teması ile emilebilmektedir. Elektronik, inşaat malzemeleri, halı ve araba iç kısımları, vücuda soluma veya cilt teması yoluyla girebilen ftalatlar içerebilmektedir.
Kişisel Bakım
Ftalatlar, kişisel bakım ürünlerimizde bulunabilmektedir. Kişisel bakım ürünlerinde kullanılan ftalatlar yayılabilirliği ve emilimini artırır. Ftalatlar şampuanlarda, saç kremlerinde, losyonlarda, ojelerde, deodorantlarda, saç spreylerinde, parfümlerde, kozmetik ürünlerinde ve bebek pudralarında bulunabilmektedir.
Temizlik Ürünleri
Geleneksel temizlik ürünleri, pencere temizleyicileri, sabunlar, bulaşık makinesi sıvıları ve çamaşır deterjanları tipik olarak parfümlüdür. Bu nedenle ftalat içerebilmektedir.
Ev Tozu
Ev tozundaki ftalat seviyeleri rinit, egzama ve astımı şiddetlendirebilir. Bu yüzden evinizi Pureal gibi ftalat içermeyen, doğal ve zehirli içeriğe sahip olmayan temizleyiciler ile temizlemenizi öneriyoruz. Ayrıca düzenli, haftalık HEPA filtreli süpürge ile evin süpürülmesi, tozda SVOC olarak bulunan ftalatlara maruz kalmanızı azaltmanın başka bir yoludur.
Vinil ürünler
Duş perdeleri ve zeminler, ftalatlar da dahil olmak üzere 100'den fazla toksik kimyasalın VOC'lerinden oluşur. Perdedeki yeni kokusu gittikten sonra bile, SVOC olan ftalatlar perdenin ömrü boyunca gaz salınımı yapmaya devam eder.
Gördüğünüz gibi liste uzayıp gidiyor! Tüm bu ürünler temas, oral tüketim veya toz soluma yoluyla kan dolaşımına girebilmektedir.
Peki… Ftalatlara maruz kalmamı nasıl azaltabilirim?
Ftalat maruziyetini azaltmak için:
- Yiyecek ve suyunuzu plastik içermeyen cam içinde saklayın. Plastik su şişelerini, saklama kaplarını, ambalajları, kesme tahtalarını ve tabakları, cam veya paslanmaz çelik ile değiştirin. Plastiği dondurucudan, mikrodalgadan ve bulaşık makinesinden uzak tutun. Plastik kullanmanız gerekiyorsa, geri dönüşüm kodu #1, #2 veya #5 olan plastikleri tercih edin. Bunu etiket veya ambalaj üzerinde görebilirsiniz.
- Temizlik ürünleri ftalat içerebilir. Özellikle kokulu - parfümlü temizlik ürünleri çok yüksek ihtimal ftalat içerir. Pureal gibi ftalat içermeyen ve bunu testlerle kanıtlayan markaları tercih edin.
- Geleneksel pestisitler ftalat içerir ve hayvansal gıdaları özellikle ftalat içermeye eğilimlidir. Özellikle et ve süt ürünleri yiyorsanız, organik yiyecekler yiyin ve plastik harici kaplarda satın alın. Hayvansal ürünler tüketirseniz, ftalat maruziyetini azaltmak için her hafta daha fazla sebze ağırlıklı yemek yemeyi hedefleyin. Unutmayın ftalat seviyeleri vegan diyeti uygulayanlar arasında daha düşük olma eğilimindedir.
- Kaliteli bir su filtresine yatırım yapın. Her Ev ve Bütçe İçin En İyi Su Filtresi Nasıl Seçilir makalemizi okuyun.
- Ftalatlar sentetik parfümlerde, kokulu ürünlerde, kozmetik ürünlerinde ve diğer birçok kişisel bakım ürününde bulunabilir. Ftalat içeren kozmetikler kullandığınızda, toksik maddeyi cildiniz aracılığıyla emersiniz. Bu da daha sonra kan dolaşımınıza gider. Özellikle bebek bakım ürünleri kullanırken dikkatli olun. Kişisel bakım ürünlerinizi toksin içermeyen ürünlerler ile değiştirin! Ftalat içermediğini markaya sorarak doğrulayın. Parfümsüz ürünler seçin ve EWG'nin Skin Deep veri tabanından ürünlerin içeriklerini kontrol edin.
- Parfümlü ürünlerden kaçının. Oda spreyleri ve kokulu, parfüm içerikli ürünler ftalat içerebilir ve baş ağrıları, endokrin bozuklukları, kulak ağrıları, depresyon, düzensiz kalp atışları ve ishal ile bağlantılıdır.
- Vinil duş perdelerini cam kapılı veya doğal malzemelerle değiştirin.
- Zemin için ahşap malzeme gibi doğal malzemeler kullanın.
Sources - Kaynakça
1. https://www.cdc.gov/biomonitoring/Phthalates_FactSheet.html
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8157593/
3. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.niehs.nih.gov/research/supported/assets/docs/j_q/phthalates_the_everywhere_chemical_handout_508.pdf
4. https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2015/feb/10/phthalates-plastics-chemicals-research-analysis
5. https://enviroklenz.com/svocs-a-little-known-indoor-air-pollutant/
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3992527/
İlginizi çekebilir: Kaçınılması Gereken Kimyasallar: Formaldehit | Kaynağını Evinizden Uzaklaştırın